Những kiến thức cần biết về tế bào gốc phôi – Một loại tế bào gốc đang được quan tâm chú ý

Từ nhiều thế kỷ, các nhà khoa học đã biết rằng một số loài vật có thể tái tạo các bộ phận đã mất trên cơ thể chúng. Con người chúng ta cũng có đặc điểm này. Mặc dù cơ thể chúng ta không thể tái tạo cả một cẳng chân hay ngón tay bị mất, nhưng tế bào máu, tế bào da hay các tế bào gốc khác vẫn thường xuyên được tái sinh trong cơ thể.

Tế bào gốc phôi được định nghĩa như thế nào?

Dựa trên nguồn gốc, có thể chia tế bào gốc thành tế bào gốc phôi (embryonic stem cell – ESC) và tế bào gốc trưởng thành (adult stem cell). Doctor B&H đã có bài viết về tế bào gốc trưởng thành tại đây. Tiếp tục loạt bài viết về các loại tế bào gốc là tế bào gốc phôi. Các tế bào này lấy từ phôi 3 – 5 ngày tuổi. ESC là tế bào gốc vạn năng, nghĩa là chúng có thể phân chia thành nhiều tế bào gốc hơn hoặc biệt hóa thành bất kỳ loại tế bào nào của cơ thể. Tính linh hoạt này cho phép sử dụng tế bào gốc phôi trong tái tạo hoặc sửa chữa các cơ quan tổ chức bị tổn thương.

Tất cả chúng ta đều khởi đầu sự sống từ một tế bào duy nhất, gọi là hợp tử, hình thành sau quá trình thụ tinh. Hợp tử phân chia tạo thành hai tế bào; mỗi một tế bào trong đó lại phân chia và cứ tiếp diễn như vậy. Chẳng mấy chốc, khoảng năm ngày sau khi thụ tinh, hợp tử có dạng một quả bóng rỗng với khoảng 150 tế bào được gọi là phôi bào (blastocyst). Phôi bào thậm chí còn nhỏ hơn một hạt cát, bao gồm 2 nhóm tế bào: nguyên bào nuôi phôi (trophoblast) và khối tế bào nội tại trong phôi bào. Tế bào gốc phôi hình thành nên khối tế bào nội tại (inner cell mass). 

ESC được tìm ra như thế nào?

Những tế bào phôi lần đầu tiên được phát hiện trong quá trình tiến hành thí nghiệm với tủy xương vào những năm 1950 đã dẫn đến phát hiện về sự tồn tại của tế bào gốc trong cơ thể, từ đó phát triển kỹ thuật cấy ghép tủy xương hiện đang được ứng dụng rộng rãi trong y học. Khám phá về tế bào gốc đã thắp sáng hy vọng về tiềm năng y học của kỹ thuật tái sinh. 

Lần đầu tiên trong lịch sử, các bác sĩ có thể tái tạo mô bị hủy hoại nhờ một nguồn cung cấp mới mẻ những tế bào khỏe mạnh bằng cách áp dụng khả năng độc nhất vô nhị của tế bào gốc để tạo ra nhiều loại tế bào khác biệt trong cơ thể. Khi các nhà khoa học nhận ra được tiềm năng y học của kỹ thuật tái tạo thông qua thành tựu cấy ghép tủy xương, họ đã tiếp tục quá trình tìm kiếm những tế bào tương tự trong phôi. Những nghiên cứu ban đầu về quá trình phát triển của con người đã chứng minh rằng tế bào của phôi có khả năng sản sinh ra mọi loại tế bào trong cơ thể. 

Từ những năm 1980, các nhà khoa học đã tách chiết thành công tế bào gốc phôi của chuột. Nhưng chỉ đến năm 1998, một nhóm các nhà khoa học thuộc đại học Winsconsin tại Madison, dưới sự chỉ đạo của giáo sư James Thomson, mới thành công tách tế bào gốc phôi người. Họ biết mình đã tách được tế bào gốc là do những tế bào đó không biệt hóa trong khoảng thời gian dài; chúng vẫn giữ nguyên khả năng biến đổi thành nhiều loại tế bào chuyên biệt, trong đó có tế bào cơ, tế bào ruột, tế bào thần kinh và tế bào sụn.

Và thế là nghiên cứu tế bào gốc được nhiều nhà khoa học theo đuổi với hy vọng đạt được những bước đột phá lớn trong y học. Họ luôn nỗ lực để tìm tòi những liệu pháp khôi phục hoặc thay thế các tế bào tổn thương nhờ những tế bào tạo ra từ tế bào gốc; đồng thời mang hy vọng đến cho những người đang phải chịu đựng căn bệnh ung thư, tiểu đường, các bệnh tim mạch, chấn thương cột sống cũng như các chứng rối loạn khác. 

Tế bào gốc phôi người trên lớp nguyên bào phôi chuột

Gần như tất cả các nghiên cứu cho đến nay đều sử dụng tế bào phôi thai chuột (mES) hoặc tế bào phôi thai người (hES) được lấy từ khối lượng tế bào bên trong phôi nang. Cả hai đều có các tính chất thiết yếu của tế bào gốc, tuy rằng chúng vẫn cần các điều kiện môi trường rất khác nhau để duy trì trạng thái không biệt hoá. Tế bào gốc của chuột được nuôi cấy trên một lớp thạch gelatin bao gồm cả yếu tố ức chế bạch cầu trong serum. Một hỗn hợp bao gồm các chất gây ức chế đối với GSK3B và đường truyền tín hiệu MAPK/ERK (được gọi là 2i), được biết đến có khả năng duy trì tính đa năng của tế bào gốc. Các tế bào gốc của người được nuôi cấy trên một lớp nguyên bào sợi phôi của chuột (MEFs) và cần sự có mặt của yếu tố tăng trưởng nguyên bào sợi cơ bản (bFGF hoặc FGF-2). Nếu không có điều kiện nuôi cấy tối ưu hoặc thao tác di truyền phù hợp, tế bào gốc phôi sẽ nhanh chóng biệt hoá.

Tế bào gốc phôi, cùng với tế bào gốc trưởng thành, là cơ sở để các nhà khoa học phát triển phương thức mới có giá trị trong sản xuất dược phẩm và xét nghiệm. Do tế bào gốc phôi người chỉ mới được tách trong thời gian gần đây nên vốn hiểu biết của chúng ta còn hạn chế. Các nhà nghiên cứu đã và đang đạt được những tiến bộ đáng kể, họ có thể tìm ra những liệu pháp nhằm thay thế hoặc khôi phục các mô bị hủy hoại trong việc sử dụng những tế bào gốc này. 

Những vấn đề xoay quanh ESC

Trên vấn đề lí thuyết thì là vậy nhưng hiện tại phương pháp điều trị sử dụng tế bào gốc phôi vẫn còn vướng phải khá nhiều tranh cãi. Thử nghiệm trên người được phê duyệt lần đầu tiên bởi Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ vào tháng 1 năm 2009. Tuy nhiên, mãi đến ngày 13 tháng 10 năm 2010, cuộc thử nghiệm trên người mới được bắt đầu tại Atlanta để nghiên cứu tổn thương tủy sống. Vào ngày 14 tháng 11 năm 2011, công ty tiến hành thử nghiệm (Geron Corporation) đã thông báo ngừng phát triển các chương trình thí nghiệm tế bào gốc của họ. 

Nếu tiêm trực tiếp vào cơ thể khác, ESC sẽ biệt hoá thành nhiều loại tế bào khác nhau và có thể gây ra khối u ác tính. Việc biệt hoá các tế bào gốc phôi thành các tế bào có thể sử dụng được trong khi vẫn tránh được việc thải loại cấy ghép (transplant rejection) chỉ là một trong vài rào cản mà các nhà nghiên cứu phải đối mặt. Do các lý do về đạo đức, nhiều quốc gia hiện đang có những hạn chế về nghiên cứu tế bào gốc phôi ở người hoặc sản xuất những dòng tế bào mới. 

Bởi vậy để đẩy mạnh việc phát triển tế bào gốc, Doctor B&H chú trọng tập trung vào giới thiệu về tế bào gốc trưởng thành – loại tế bào gốc đã được nghiên cứu và đảm bảo tính an toàn. Đó là lí do chúng tôi trở thành văn phòng đại diện của viện Y liệu pháp nhân KIHOUKAI Nhật Bản, bệnh viện hàng đầu về tế bào gốc, đặc biệt là tế bào gốc trưởng thành trong trẻ hóa và miễn dịch. 

Xem thêm những bài viết tương tự:

• Tế bào gốc trung mô giữ vai trò gì trong y khoa hiện đại?
• Tế bào gốc trưởng thành có điểm gì đặc biệt so với các loại tế bào khác?
• Phân loại tế bào gốc nhằm hiểu rõ về cơ thể con người
• Hành trình tế bào gốc dây rốn được phát hiện và ứng dụng trong y tế

Địa chỉ: Daeha Center Building, 360 Kim Mã, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội 

Văn phòng: (024)66666059 

Hotline: 0868006611 

Email: info@doctorbh.vn  

Website: doctorbh.vn